NYT me analizë për qëllimet dhe veprimet e “Putinit të vogël” në Kosovë e rajon

Gazeta amerikane “The New York Times” i ka kushtuar një analizë të gjerë presidentit serb, Aleksandar Vuçiq, dhe kërcënimit që mund të vijë nga vendi i tij për shtete fqinje, specifikisht Kosovës dhe Bosnjë e Hercegovinës.

Më poshtë, shkrimi i plotë i përkthyer nga Zeri.info:

Udhëheqësi i fortë i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, është i ngopur duke u quajtur si një “Putin i vogël” që synon të bëjë agresion kundër fqinjëve të brishtë të vendit të tij në Ballkan.

Si fillim, Vuçiqi vuri në dukje me hidhërim në një intervistë në bibliotekën e pallatit presidencial këtë muaj, “Unë jam gati dy metra i gjatë”. Kjo e bën atë mbi 195 cm (Vladimir V. Putin është maksimumi rreth 1 metër e 70 cm, megjithëse gjatësia e saktë e presidentit rus, një temë e ndjeshme për Kremlinin, është sekrete.)

Megjithatë, pas mendjemadhësisë së zotit Vuçiq për shtatin fizik, fshihet një pyetje serioze që mundon Ballkanin dhe preokupon diplomatët perëndimorë.

A është Rusia, e zhytur në një luftë brutale në Ukrainë, duke përdorur Serbinë për të nxitur ndarjen në Evropë dhe për të provokuar ripërtëritje të konfliktit në ish-Jugosllavi për të larguar vëmendjen e NATO-s nga beteja e ndezur në lindje?

Këto frika u ndezën javën e kaluar kur një mosmarrëveshje nën hije mbi targat midis Serbisë, e cila është e lidhur me Rusinë nga historia, feja dhe armiqësia e thellë ndaj NATO-s, dhe ish-krahinës serbe të Kosovës çoi në protesta të mëdha, bllokime rrugësh dhe të shtëna armësh – duke ndezur kambanat e alarmit në aleancën Atlantike.

Trazirat në Kosovë dhe tensionet në Bosnjë dhe Hercegovinën e afërt të shkaktuara nga Milorad Dodiku, lideri ndërluftues, i mbështetur nga Moska i enklavës etnike serbe atje, dhe nga nacionalistët kroatë të linjës së ashpër, kanë çuar në paralajmërime se Rusia po përpiqet të ngjallë tensionet, të qetësuara por kurrë të zgjidhura realisht, nga luftërat ballkanike të viteve 1990.

“Rusia llogarit se sa më shumë kohë Perëndimi të kalojë duke djersitur në Ballkan, aq më pak kohë do të kalojë duke djersitur në oborrin e shtëpisë së Rusisë”, tha Vuk Vuksanoviq, një studiues në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë.

“Por ka kufizime në atë që Rusia mund të bëjë”, shtoi z. Vuksanoviq. “Ajo ka nevojë për elitat lokale dhe këto nuk duan të sakrifikohen për interesat ruse”.

Ambasadori i Amerikës në Serbi, Christopher R. Hill, një zgjidhës veteran diplomatik i problemeve, emërimi i të cilit sinjalizoi ankthin e shtuar të Washingtonit për Ballkanin, tha se Rusia, duke ofruar vetëm “shantazh ekonomik” dhe “kaos në të gjithë rajonin”, kishte gjetur pak mbrojtës.

“Pavarësisht ndikimit të Rusisë në sektorin energjetik të Serbisë dhe pavarësisht përpjekjeve të saj të përhapura dezinformuese këtu, serbët kanë vendosur që e ardhmja e tyre është me Evropën dhe Perëndimin”, tha zoti Hill.

Mediat ruse të lajmeve dhe llogaritë e mediave sociale kanë nxjerrë për muaj me radhë raporte ndezëse të serbëve etnikë në Kosovë dhe Bosnje se po vuajnë nga shtypja e patolerueshme. Raportet, të cilat kryesisht përsërisin propagandën ruse për vuajtjet e rusëve etnikë që jetojnë në Ukrainë, kanë trimëruar nacionalistët serbë të linjës së ashpër dhe pro-Moskës.

Zemërimi në mesin e rreth 65,000 serbëve etnikë që ende jetojnë në Kosovë, të banuar kryesisht nga shqiptarë etnikë dhe të hequr nga kontrolli serb nga një fushatë bombardimi i NATO-s në vitin 1999, ka zier për vite me radhë. Por tensionet u rritën në mënyrë të rrezikshme më 31 korrik si përgjigje ndaj një plani, të shtyrë më vonë, nga autoritetet kosovare për të ndaluar targat serbe dhe dokumentet e identitetit duke filluar nga 1 gushti.

Slavisha Ristiq, ish-kryetar i Zubin Potokut, një qytet në Kosovën veriore të banuar pothuajse tërësisht nga serbët etnikë, tha se ai kurrë nuk do të vendoste vullnetarisht targat e Kosovës në makinën e tij sepse kjo do të nënkuptonte njohjen e pavarësisë së Kosovës, diçka që pothuajse të gjithë serbët, përfshirë edhe presidentin Vuçiq, thonë se nuk ka shanse të ndodhë.

Borko Stefanoviq, një kundërshtar i zotit Vuçiq, i cili kryeson komisionin e punëve të jashtme të Parlamentit serb, tha se çështja e targave të makinave ishte “aq e vogël sa është absolutisht qesharake”.

“Por”, shtoi ai, “këtu në Ballkan, gjëra të tilla simbolike kanë një rëndësi të madhe”.

Javën e kaluar, Jens Stoltenberg, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, shkroi në Twitter se kishte folur me zotin Vuçiq për shpërthimin në Kosovë, duke deklaruar se aleanca, e cila udhëheq një mision paqeruajtës në ish-territorin serb, “është e gatshme të ndërhyjë nëse stabiliteti është i rrezikuar”.

Për qetësi ka bërë thirrje edhe zoti Hill, ambasadori i SHBA-së. Në një intervistë në Beograd, zoti Hill tha se ndërsa ai e konsideronte të pamundur konfliktin e armatosur, ai i kishte thënë zotit Vuçiq: “Luftërat kanë filluar për tokën, paratë, madje edhe për një grua të bukur. Por kjo do të ishte lufta e parë që kam dëgjuar ndonjëherë për të filluar me një targë”.

Të mbushura me pika të mundshme ndezëse, simbolike dhe thelbësore, tokat e ish-Jugosllavisë janë përsëritje në një shkallë më të vogël të forcave në lojë në Ukrainë: një hegjemon rajonal, në këtë rast Serbia, që vlon mbi territorin e humbur dhe farefisi i shpërndarë etnik; dhe një tërheqje gjeopolitike mes Rusisë dhe Perëndimit.

Një ligjvënës i lartë nga partia e zotit Vuçiq, Vladimir Gjukanoviq, ka kapur idenë e Serbisë si një hakmarrës që “do të detyrohet të fillojë denazifikimin e Ballkanit”, një jehonë ogurzezë e qëllimit të deklaruar të Rusisë në Ukrainë dhe e idesë së ndjekur nga Beogradi për një “Serbi të Madhe” në vitet e 1990-ta.

Z. Vuçiq, i cili e denoncoi publikisht deklaratën e z. Gjukanoviq si “budallaqe” dhe “të papërgjegjshme”, tha: “Ne kemi vendin tonë. Ne nuk jemi të interesuar të zgjerojmë kufijtë tanë dhe të futemi në ndonjë luftë me fqinjët tanë”.

Ministria e Jashtme ruse i hodhi benzinë ëzjarrit të Kosovës javën e kaluar duke akuzuar “radikalët” shqiptarë etnikë për përpjekje për të dëbuar serbët etnikë nga territori dhe për provokim të trazirave “për të nisur një skenar të dhunshëm”.

Zoti Putin ka përmendur vazhdimisht ndërhyrjen ushtarake të NATO-s në mbështetje të ndarjes së Kosovës nga Serbia në vitin 1999 si një justifikim për agresionin e Rusisë kundër Ukrainës, për të cilin ai pretendon se është për të mbrojtur rusët etnikë në Donetsk dhe Luhansk.

“Putini po i përdor dhe po mëson me zgjuarsi nga gabimet tuaja, të cilat ju nuk do t’i pranoni kurrë”, tha zoti Vuçiq, duke iu referuar Perëndimit.

Shumica e vendeve perëndimore e njohin Kosovën si shtet të pavarur, por kombet e tjera, duke përfshirë Serbinë, Rusinë, Kinën dhe pesë shtete evropiane nuk e njohin.

“Kosova për Rusinë është investimi i përsosur me kosto të ulët që vazhdon të japë”, tha z. Vuksanoviq, studiuesi me bazë në Beograd. Megjithatë, shtoi ai, kapaciteti i Rusisë për të bërë ligësi në Ballkan është kufizuar rëndë nga lufta në Ukrainë.

“Tani ka më pak gjëra që Rusia mund të bëjë realisht. Aftësitë e saj janë më të kufizuara dhe është më e izoluar. Burimet e saj janë të përqendruara në Ukrainë”, tha ai.

Merrni për shembull zotin Dodik. Duke u mburrur për mbështetjen e fortë nga Rusia, udhëheqësi serb i Bosnjës provokoi një krizë potencialisht të dhunshme në fund të vitit të kaluar me një zotim për të krijuar ushtrinë e tij etnike serbe dhe për t’u shkëputur efektivisht nga Bosnje-Hercegovina.

Megjithatë, në prill, dy muaj pas luftës në Ukrainë, z. Dodik papritmas njoftoi se po i shtynte planet e tij secesioniste. “Ai shikoi Ukrainën dhe pa se si Perëndimi reagoi ndaj Rusisë. Ai e kuptoi se duhej t’i zbuste gjërat”, tha z. Vuksanoviq.

Ndërkohë që Rusia është akuzuar gjerësisht për inkurajimin e ambicieve secesioniste të z. Dodik, diplomatët në rajon vlerësojnë se edhe zoti Vuçiq ka ndihmuar në frenimin e tyre.

Z. Vuçiq tha se ai kishte folur me z. Dodik për projektin e tij secesionist, por nuk pranoi të thoshte se çfarë i kishte thënë. “Serbia”, shtoi z. Vuçiq, “ka mbështetur gjithmonë integritetin territorial të Bosnjës” siç përcaktohet nga marrëveshja e paqes e Dejtonit të vitit 1995.

Z. Vuçiq tha se ai nuk kishte asnjë lidhje me protestat e fundit për targat në veri të Kosovës, duke thënë se serbët etnikë atje ishin “100 për qind të ngopur”, veçanërisht me refuzimin e qeverisë së Kosovës për të zbatuar pjesët kyçe të marrëveshjes së vitit 2013 që u premtoi atyre një masë të vetëqeverisjes.

Nën shtresat e intrigave dhe grindjeve politike lokale, megjithatë, një gjë duket e qartë: “Ne jemi kapur në një luftë me prokurë si Ukraina, vetëm në një shkallë shumë më të vogël”, tha z. Stefanoviq, kryetar i komitetit serb të punëve të jashtme.

Kjo betejë, ankohet z. Vuçiq, e ka vënë vendin e tij në një vuajtje të dhimbshme, të futur mes varësisë nga Rusia për energji dhe mbështetje diplomatike mbi Kosovën, dhe me kërkesat e fuqive perëndimore që të bashkojë përpjekjet për të ndëshkuar Moskën për pushtimin e Ukrainës.

“Unë marr presion prej tyre çdo ditë për të vendosur sanksione ndaj Rusisë”, tha zoti Vuçiç. Kjo, shtoi ai, nuk do të ndodhë, të paktën jo derisa aplikimi i ngecur, 13-vjeçar i Serbisë për t’u bashkuar me bllokun evropian, të ecën me shpejtësi. (Më shumë se 80 për qind e serbëve kundërshtojnë sanksionet ndaj Rusisë, sipas një sondazhi të fundit të opinionit.)

Për tërbimin e Moskës, Serbia në mars mbështeti një rezolutë të Kombeve të Bashkuara që kërkonte që Rusia të ndalonte pushtimin e saj, një votim që çoi në një zhurmë nga nacionalistët radikalë serbë, të cilët e denoncuan zotin Vuçiç si “tradhtar”.

Por refuzimi i Serbisë për të zbatuar sanksionet u ka dhënë municion atyre që e shohin zotin Vuçiç si një kukull ruse.

Duke vënë në dukje se Serbia “mbetet i vetmi vend në Evropë që refuzon të sanksionojë Rusinë”, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në prill e denoncoi zotin Vuçiq si “Putinin e vogël të Serbisë”. “Paqja dhe siguria në Ballkanin Perëndimor nuk kanë qenë kurrë më të kërcënuara”, tha ai.

Z. Vuçiq hodhi poshtë akuzat e z. Kurti.

“Kurti dëshiron të jetë një ‘Zelenski i vogël’ që lufton ‘Putinin e vogël’”, tha zoti Vuçiç, duke iu referuar presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky. “Ky është tregimi i tij – se Vuçiqi është një nacionalist i tmerrshëm që dëshiron të luftojë kundër të gjithëve”.

“Nuk është aspak e vërtetë,” shtoi ai.

Por, me kaq shumë presione që po i bëhen Serbisë nga të gjitha anët, zoti Vuçiq pranoi: “Ne jemi të bllokuar dhe e dimë këtë”. /Zëri