Në garë për Hënën, superfuqitë botërore synojnë dominimin në hapësirë

Rivaliteti i superfuqive në hapësirë po hyn në një fazë të re, në të cilën pavarësia energjetike përtej Tokës luan një rol kyç.

Shtetet e Bashkuara po përshpejtojnë planet për të ndërtuar një reaktor bërthamor në Hënë në përgjigje të aktivitetit në rritje të Kinës dhe Rusisë në hapësirë.

Mediat amerikane raportuan javën e kaluar se Sean Duffy, administratori i përkohshëm i NASA-s dhe sekretari i transportit të SHBA-së, tha se vendi mund ta përfundonte projektin që në vitin 2030.

Ai gjithashtu do të jetë shumë më i fortë se sa pritej; ndërsa projektet e mëparshme supozonin se reaktori bërthamor do të kishte rreth 40 kilovat energji, tani pritet të jetë 100 kW.

Kjo rritje dramatike e energjisë pritet të sigurojë energji të qëndrueshme për bazat e ardhshme në Hënë.

Bëhet e ditur se objekti do të ndërtohet si pjesë e programit ndërkombëtar Artemis, të mbikëqyrur nga NASA, i cili synon të dërgojë njerëz në Hënë dhe të përgatitet për ekspedita të ardhshme në Mars.

Përveç vetë reaktorit bërthamor, një infrastrukturë e plotë mbështetëse – nga rrjetet e transmetimit deri te ruajtja e energjisë – do të jetë jashtëzakonisht e rëndësishme.

Përshpejtimi i projektit paralajmëron një epokë të re të konkurrencës globale përtej Tokës.

A është i mundur afati i vitit 2030?

Sipas ekspertëve, afati i vitit 2030 është ambicioz, por teknikisht i mundur.

NASA dhe Departamenti Amerikan i Energjisë po punojnë tani për të zhvilluar një sistem energjie sipërfaqësore të ndarjes për të siguruar të paktën 40 kW energji, të cilën NASA tha se do të ishte e mjaftueshme për të furnizuar 30 familje për 10 vjet.

Reaktorët duhet të funksionojnë në mënyrë të besueshme në kushte ekstreme: luhatjet e temperaturës nga nxehtësia e ditës në ngricat e natës deri në -200 gradë Celsius, pa atmosferë dhe ftohje të kufizuar.

Reaktorët duhet të jenë të mbyllur, të sigurt dhe të aftë të menaxhojnë nxehtësinë në kushte presioni të ulët dhe graviteti më të ulët.

Për më tepër, lëshimet e raketave mbartin rrezikun e dështimit.

Reaktori do të dërgohej në një gjendje “të paaktivizuar” për të minimizuar rrezikun e kontaminimit në rast të një katastrofe.

Konkurrencë për të vendosur në Hënë

Sipas Traktatit të Hapësirës së Jashtme të vitit 1967, askush nuk mund të pretendojë territor në Hënë, shkruan euronews.

Por për arsye teknike, zonat e sigurisë rreth reaktorit mund të bllokojnë në mënyrë efektive aksesin e vendeve të tjera në zonat strategjike.

“Vendi i parë që [vendos një reaktor në Hënë] mund të deklarojë potencialisht një zonë ndalimi, e cila do t’i pengonte ndjeshëm Shtetet e Bashkuara të vendosin një prani të planifikuar të Artemis nëse nuk është atje më parë”, tha Duffy.

Kina tashmë po teston anijen e saj hënore Lanyue, e cila pret të transportojë njerëz në Hënë deri në vitin 2030.

Duke punuar me Rusinë, Kina planifikon të ndërtojë një Stacion Ndërkombëtar Kërkimor Hënor deri në vitin 2035, ndoshta me centralin e saj bërthamor në Hënë.

Partneritet teknologjik me Evropën

Aktiviteti evropian në eksplorimin hënor nuk kufizohet vetëm në mbështetjen për programin Artemis.

Vendet evropiane po ndjekin projektet e tyre të përparuara që jo vetëm mund të frymëzojnë sipërmarrjet amerikane, por shpesh ushqejnë drejtpërdrejt ato.